ممکن است گاهی در نهادها و سازمان های دولتی حقوق قشری از مردم رعایت نشده یا حتی در برخی از آیین نامه ها و بخشنامه های مصوب هیئت دولت حقوق برخی از مردم پایمال یا نادیده گرفته شود.
از این رو دیوان عدالت اداری برای رعایت حقوق شهروندان و جلوگیری از ظلم و همچنین برقراری عدالت براساس اصل 173 قانون اساسی تاسیس شده است.
صلاحیت های دیوان را به سه بخش به شرح زیر تقسیم کرده ایم.
شکایت از تصمیمات نهاد ها یا سازمان های دولتی: تصمیمات نهادها یا سازمان های دولتی معمولا به صورت بخش نامه یا آیین نامه منتشر می شوند در این موارد شهروند یا شهروندانی که این تصمیمات را مغایر با قوانین مصوبه مجلس می دانند به این علت در دیوان عدالت اداری شمایت مطرح می کنند. مثلا طبق قانون تفتیش منزل، اماکن و اشیا حتما باید با مجوز قانونی صادر شده از طرف مقامات ذی صلاح انجام شوند، حال زمانی که نیرو انتظامی بخشنامه ای منتشر می کند که تفتیش خودرو نیاز به مجوز قانونی ندارد، شهروندان می توانند از این بخش نامه در دیوان عدالت اداری شکایت کنند.
مورد دوم صلاحیت دیوان عدالت اداری زمانی است که یکی از کارمندان سازمان ها یا نهاد های دولتی وظیفه خود را به درستی انجام نمی دهد مثلا شما در سازمانی مشغول به کار هستید و کارمند آنجا بر خلاف قوانین درخواست بیمه شما را نمی پذیرد. در اینجا شما می توانید علیه آن سازمان در دیوان عدالت اداری طرح دعوا کنید.
دیوان عدالت اداری مرجع تجدید نظر برخی از نهاد های شبه قضایی مثل هیئت های حل اختلاف مالیاتی، کمیسیون ماده 100 شهرداری، هیئت حل اختلاف کارگران نیز هست. به عبارت دیگر اگر مسئله ای در این هیئت طرح شود، شما می توانید نسبت به رای صادره از این هیئت در دیوان عدالت اداری اعتراض کنید.
برخی از شعب دیوان عدالت اداری بدوی و برخی دیگر شعب تجدید نظر هستند. قاضی هایی که در دیوان عدالت اداری مشغول می شوند باید 5 سال سابقه کار قضایی داشته باشند.
دادگاه های دیوان عدالت اداری در شعب بدوی با یک قاضی و در شعب تجدید نظر خواهی با سه قاضی تشکیل می شوند.
علاوه بر این در هر یک از شعب دیوان هیئت های تخصصی وجود دارند که در برخی از موارد قبل از رسیدگی قاضی این هیئت ها موضوع را بررسی می کنند.
دیوان عدالت اداری دارای واحد اجرا احکام بوده و آرا این دیوان توسط این واحد اجرا می شود.
برای طرح دعوا در این سازمان می توانید به صورت حضوری به شعب بدوی دیوان عدالت اداری رجوع و شکایت خود را کتبا مطرح کنید.